Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.
Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.
Tempotimor (Dili) – Vise I Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Angelina Sarmento katak, polítika Aliansa Mudansa ba Progressu (AMP) nian, kona-ba reduz dezempregu hodi kria kampu servisu ba Timoroan 60.000 kada tinan mak la konsege, Governu bele revè.
"Governu presiza halo ezersisiu para haree filafali sira nian previzaun kona-ba 60.000 kampu servisu kada tinan ne'e ideál ka lae? Se prosesu polítika ne'e la'o, ita haree katak iha impedimentu espetativa ne'ebé mak iha, liuhusi ita nia promesas sira ne'ebé hato'o iha kampañia eleitorál," dehan Maria Angelina iha PN, Tersa (17/09/19).
Nia dehan, Governu bele revè fali nia polítika ne'e bainhira imposivel atinje. "Governu la sala revè fali nia polítika ida ne'e. Katak, imposivel atu alkansa 60.000 kampu servisu kada tinan. Ho razaun mak ministru kompetente seidauk iha fatin. Entaun, sira labele ezekuta tanba iha lei organika Governu fó limitasaun ba ministru, hodi ezekuta husi millioens ida to'o millioens lima," Maria Angelina esplika.
Nia afirma, bainhira Governu hanoin politika 60.000 ne'e la ideal bele revè. "Ha'u hanoin, se Governu hanoin polítika ne'e la'ós ideal, bazeia ba promesas kampañia eleitorál bele revè. Ha'u hanoin la sala buat ida. Importante mak oinsá la'o tuir nafatin programa Governu nian. Kona-ba númeru ne'e ita bele halo mudansa, bazeia ba realidade ne'ebé mak andamentu polítika ne'ebé mak ita infrenta," dehan Vise I PPN ne'e.
Tempotimor (Dili) – Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV) iha ona polítika atu instala Unidade Kardolojia iha tinan 2020. Planu ida ne'e, sei hahú iha fulan Janeiru tinan oin mai.
"Ministériu Saúde iha ona planu, hodi instala Unidade Kardolojia no Unidade ICU nian, iha Hospitál Nasionál Guido Valadares, hodi bele fó asistensia ba pasiente sira. Instalasaun ne'e sei hahú iha fulan Janeiru 2020 nia laran," dehan Ministru Saude Interino, Bonifacio Maucoli dos Reis, iha HNGV Segunda (16/09/19).
Governante ne'e dehan, liuhusi instalasaun Unidade Kardolojia ne'e, bele hamenus pasiente sofre fuan. "Planu hodi hamenus ekonomia, ba pasiente sira ne'ebé afeta moras fuan, hodi labele gasta tan ekonomia ba rai liur. Nune'e, iha tinan lima ka sanulu oin mai, ita bele hamriik mesak atu labele haruka bei-beik ema, ba kura moras liuliu moras fuan iha rai liur," dehan Bonifacio.
Tempotimor (Covalima) – Sekretáriu Estadu Formasaun Profesional no Empregu (SEFOPE), liuhusi Diresaun Jerál Jestaun no Planeamentu, Segunda (16/09/19) fó teste fíziku ba Covalimaoan hamutuk 1.315. Teste ne'e, nu'udar preparasaun ba tuir Seasonal Worker Program (SWP).
"Ohin ita halo teste fíziku ba Munisípiu Covalima nian, ho totál partisipante hamutuk 1.315. Husi númeru ne'e, ita haree se mak liu, sira bele partisipa iha Seasonal Worker Program (SWP)," dehan Diretór Jerál Jestaun no Planeamentu SEFOPE, Aniceito Leto Soro iha Covalima.
Aniceito esklarese, polítika Governu nian mak atu kria kampu servisu ba joven sira ne'ebé persiza servisu. Tanba ne'e, tuir Aniceto SEFOPE loke oportunidade ba joven iha munisípiu sira. Signifika Governu lori servisu mai iha munisípiu," Aniceito afirma.
Nia mós deklara, programa teste fíziku iha munisípiu hirak ne'e fó prioridade ba kbi'it laek sira. "Ita mai iha ne'e, fasilita liu ba familia kbi'it laek. Entaun Governo mak la'o to'o mai hodi fó oportunidade ba joven sira iha munisípiu hodi bele partisipa SWP," nia esplika.
Observasaun ne'ebé diretór Jerál SEFOPE ne'e halo, durante teste fíziku ne'e hatudu katak joven sira nia kondisaun fraku tebes. Nune'e, susar uitoan hodi bele prienxe rekezitu.
"Ohin ami haree katak teste ba joven sira nia estamina fraku tebes. Kuaze ita atu dehan katak susar tebes atu bele prienxe rekezitus," Aniceito hatete.
Tan ne'e, Aniceto husu ba joven sira atu kuidadu sira-nia an. Liuliu iha parte fíziku, inklui hamenus ransu livre, hemu tua no kalan tenke deskansa sedu. “Se lae, joven sira la konsege prienxe kriteria ne'ebé Governu Austrália fó,” nia dehan tan.
Tempotimor (Dili) – Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Deolindo Dos Santos konsidera, asaun ne'ebé eis Komandante ein Xefi FALINTIL, Kay Rala Xanana Gusmão halo iha Kaitehu, Munisípiu Likisa, semana liubá, la devia akontese.
"Buat ne'e la devia akontese, kuandu bainhira kompriende regra prosesu penál. Tanba, tribunál seidauk foti desizaun ruma ne'ebé hapara obra estadu nian. Desizaun mak sai ne'e, entre privadu na'in rua. Tanba ne'e, mak tuir loloos buat ne'e la akontese bainhira ita hakarak kumpri regra permite prosesuál ne'ebé iha," hatete PTR Deolindo iha Ministériu Finansas, Aitarak-Laran, Segunda (16/09/19).
Nia dehan, tribunál la ba harii lutu hodi taka obra estadu nian. "Tribunál la ba harii took lutu taka dalan iha ne'ebá ita boot sira (jornalista, red.). Tribunál la ba harii taka dalan ba obra ne'e. Tribunál ba tau sinál iha ne'ebá, katak rai ida ne'e agora atu restitusi ba ida ne'e. Tribunál sira la ba baku ai iha ne'ebá. Agora, taka dalan tomak ne'e tribunál la halo ida," Deolindo afirma.
Alende ne'e, lider karismatiku Xanana Gusmão dehan katak tribunál mak taka obra estadu nian. "Bainhira tribunál haruka taka, ha'u mak ne'e. Servisu fali. Tribunal hakarak mai kaer ha'u, ha'u prontu ba kadeia," deklara Xanana Gusmão iha Kaitehu, Tersa (10/09/19).
Tempotimor (Dili) – Ministru Edukasaun Ensinu Superiór Siénsia no Kultura (MEESSK), Longuinhos dos Santos partisipa asina kontratu ajente administrasaun ba funsionariu 44 ne'ebé liu iha konkursu públiku ba vaga 44, ne'ebé públika husi MESSK.
"Serimonia asina kontratu ne'e, hanesan testamuna ida ba termu kontratu ba ajente administasaun públika sira ne'ebé liu iha vaga ne'ebé MEESSK loke," hatete Ministru Longuinos Dos Santos iha Hotel Novo Turizmu, Segunda (16/09/19).
Ministru informa, kategoria ba vaga ne'e funsionáriu permanente no funsionáriu ajente administrasaun públika.
"Iha funsionáriu públiku permanente ho funsionáriu ajente administrasaun públika ne'ebé ministériu ensinu superiór siénsia kultura hatuur ona," nia esplika.
Iha fatin hanesan, Juvinal Mendonca hanesan funsionariu ajente administrasaun públika sente kontente sai nu'udar ajente bainhira liu iha konkursu ida ne'e.
"Kontente tebes bele liu iha vaga ne'e, hodi bele halo kontribuisaun no servisu ho responsabilidade iha ministériu ida ne'e rasik no ba rai doben Timor-Leste," Juvinal espresa.
Tempotimor (Dili) – Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Deolindo dos Santos husu ba eis Komandante em Xefi FALINTIL, Xanana Gusmão no entidades hotu-hotu atu hatudu faktus no hatama keixa, ba Konsellu Superiór Majistratura kona-ba juis sira ne'ebé simu subornu relasiona ho kazu Kaitehu, Munisípiu Likisa.
“Ha'u rona, hotu-hotu ko'alia katak juiz sira simu osan. Inklui Maun Boot Xanana nia intervensaun mós ko'alia ida ne'e,” afirma Deolindo iha edifisiu Ministériu Finansas, Aitarak-laran, Segunda (16/09/19).
Nia dehan, keixa no faktus hirak ne'e bele aprezenta iha kualker momentu. Nia hatete, ohin simu, ohin kedas konsellu Superiór Majistradu prosesu imediatu. “Ha'u sei hasai juis sira ne'ebé mak partisipa iha erru, liuliu simu subornu hodi benefisia ba interese, relasiona ho atuasaun Maun Boot Xanana Gusmão nian iha Kaitehu,” Deolindo esplika.
Nia esplika, bainhira komete erru ne'e krime, entaun tenke la'o tuir dalan legál. "Krime ka subornu ne'e, prosesu kriminál sei la'o. Depois, kuandu iha prova ruma hatudu katak juiz ruma ne'ebé simu duni osan, hasai nia imediata," Deolindo afirma.
Antes ne'e, iha loron 10 Setembru 2019 Xanana Gusmão ho hirus deklara katak nia sei la ba hasoru tribunál, tanba nia mak ba sobu lutu ne'ebé dezisaun husi tribunál.
"Ha'u mak fó ordem, ba servisu, ba servisu. Kompañia ne'e laiha buat ida,tribunál hatudu katak nu'udar instituisaun estadu hatene saida mak interese nasionál no interese pesoál. Ha'u fiar, Marinho Enterprise la'o ba sogok tiha sira ona, ha'u fiar Ida ne'e," Xanana akuza.
Tempotimor (Dili) – Ohin, Segunda (16/09/19) deputadu sira husi bankada Governu iha Parlamentu Nasionál (PN), blokeia viajen Prezidente Repúblika (PR).
Proposta kona-ba viajen PR ba partisipa Asembleia Jerál UNO iha Nova Iorke, la pasa ho rezultadu 27 vota kontra, 20 a favor ho 1 abstein. Ho ida ne'e, proposta la liu, no dala ida tan PR labele halo viajen ba rai liur.
Vise II Prezidente Parlamentu Nasionál, Luis Roberto da Silva hatete, AMP vota kontra tanba Prezidente Repúblika seidauk rezolve impase polítika iha rai laran.
Iha Jullu 2018, bainhira Primeiru Ministru VIII Governu Konstitusionál, aprezenta lista naran nain sia (9) nu'udar kandidatu membru Governu sira, Prezidente Repúblika (PR) Francisco Guterres Lú Olo hanesan mós Prezidente FRETILIN rejeita, sem esplikasaun klaru kona-ba kandidatu nain sia (9) ne'e.
Deputadu AMP hatudu sira-nia kbiit, hodi vota kontra viajen PR hodi ba partisipa Asembleia Jerál UNO iha Nova Iorke. Ho ida ne'e, ba dala barak ona proposta viajen PR nian ba rai liur labele realiza, tanba to'o de'it iha Parlamentu Nasionál.
Tempotimor (Dili) – Prezidente Kámara Komérsiu Indústria Timor-Leste (CCI-TL), Oscar Lima iha ona komunikasaun ho Autoridade Nasionál Petroleu no Minerais (ANPM) hodi envolve emprezariu nasionál no privadu iha dezenvolvimentu Greater Sunrise.
"Hakarak ka lakohi, seitor privadu sira tenke hadia sira nia an rasik, para sira bele ba kompete iha área sira ne'ebé mak bele fó benefisia no benefisia husi fronteita marítima ne'e rasik, kona-ba mina no gas," dehan Prezidente CCI-TL ,Oscar Lima iha nian knaar fatin, AKAIT, Dili, Sesta (13/09/19).
Nia akresenta, atu envolve iha dezenvolvimentu Mina no Gas la fasil. Maibé, bele fó oportunidade ba ema barak atu servisu.
"Mina no Gas ne'e la'ós buat ida ne'ebé mak fasil. Maibé la'ós buat ida ne'ebé kee ema hotu-hotu labele servisu. Iha servisu barak ne'ebé ke iha ligasaun," nia afirma
Alende ne'e, Prezidente ho ekipa CCI-TL nia mós ko'alia ona ho governante sira inklui ANPM para fó prioridade ba emprezariu nasionál sira.
"Ami ko'alia namanas ho Governante sira. Ami ko'alia ona ho Autoridade Nasionál Petroleu no Minerais (ANPM) halo nusa mak husu para bele fó mós prioridade balun ne'ebé Timoroan bele halo ne'e fó ba emprezariu Timoroan. Se ita la fó ba emprezariu Timoroan, entaun Mina no Gas ne'e nia benefisius ne'e la'ós ba ita. Mas Mina no Gas ne'e emprezariu internasionál sira lori hotu osan ba liur. Entaun ita Timor la hetan buat ida,"Oscar esplika.
Emprezariu ne'e mós subliña, bainhira Governu la fó oportunidade ba emprezariu Timoroan, mak emprezariu internasionál sei la liga. Nia dehan, hanesan mós obras barak iha Timor-Leste kona-ba konstrusaun sivil, ema la liga emprezariu Timoroan sira.
Tempotimor (Dili) – Komisaun Nasionál halo ona prosesu prosedimentu ba kompañia sira ne'ebé atu sai manan nain hodi fornese mina ba sentru eletrisidade sentrál Hera no Betano.
"Iha ona prosesu tenderizasaun Komisaun Nasionál prosedementu semana oin sei lori ba konsellu ministru hodi hetan apresiasaun ba kompañia ne'ebé sai manan na'in ba tenderizasaun ne'e," Informa MOP, Salvador Pires iha Ministériu Finansas, Sabadu (14/09/19).
Kompañia sira ne'ebé apply ba tenderizasaun ne'e nasionál no internasionál. "Ha'u hanoin, kompañia sira ne'e husi nasionál ho internasionál sira, halo parseria hodi bele halo joint venter ba konkursu ne'e," nia tenik.
Tempotimor (Dili) – Ministru Obras Públika (MOP), Salvador Pires asina Memorandum of Understanding (MoU) ho reprezentante komunidade xefe suku munisípiu 12, hodi implementa programa enerjia renovaveis iha área rurais.
Tuir MOP, transferensia públika Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ba tinan 2019, humutuk 1 miliaun dolares Amérika koloka ona hodi fó asistensia ba grupu komunitariu sira.
"Transferensia públika OJE ne'e hodi fó asistensia ba grupu komunitariu hodi bele halo instalasaun ba solar panel iha komunidade área rurais sira," tenik MOP Salvador Pires iha Ministeriu Finansas Aitarak Laran, Dili, Sabadu (14/09/19).
MOP informa, komunidade sira ne'ebé hetan benefisiu husi programa solar panel, hamutuk 1.237. "Komunidade husi suku 21 mak hetan ona benefisiu ba programa solar panel ne'e, no suku 20 ba instalasaun solar panel foun no suku ida mak sei halo manutensaun bio-gas," nia dehan.
Nia esplika, tinan oin Governu sei preve tan OJE ba komunidade sira ne'ebé hela iha área rurais ne'ebé seidauk asesu ba eletrisidade.
Error: No articles to display
.